X Ü L A S Ə

Tədqiqatın məqsədi - qeyri-səlis zaman sıralarından (FTS) istifadə etməklə İKT sekto­runda məhsul (xidmətlər) buraxılışının proqnozlaşdırılmasıdır.

Tədqiqatın metodologiyası - tədqiqatın gedişində statistik göstəricilərin emalı üsulların­dan, diskret təsvirlərdən, qeyri-səlis məntiq və implikasiya qaydalarından, qeyri-səlis riyazi aparatdan, həmçinin müasir proqramlaşdırma paketlərindən istifadə olunmuşdur.

Tədqiqatın tətbiqi əhəmiyyəti - real hadisələr müəyyən qeyri-müəyyənliklə bağlı olduğundan, zaman sırasında hər bir göstərici üçün mənsubiyyət funksiyası ilə xarakterizə olunan qeyri-səlis dəyişən təyin edilə bilər. Qeyri-səlis zaman sıraları problemin öhdəsindən gəlməyə, həm ədədi, həm də linqvistik məlumatları emal etməyə, həmçinin, yeni qanunauyğun­luqlar kəşf etməyə və digər modellər üçün əlçatmaz olan bilikləri çıxarmağa imkan verir.

Tədqiqatın nəticələri - təqdim olunmuş məqalədə orta aylıq nominal əmək haqqını proqnozlaşdırmaq üçün statistik göstəricilərin toplanması və ehtimal olunan gələcək tendensiya haqqında nəticələr əldə edilir. Beləliklə, zaman sıraları əsasında modelləşdirmə və proqnozlaş­dırma sahəsindəki müasir vəziyyət Times-Series Data Mining adlı metodların və süni intellekt texnologiyalarına əsaslanan modellərin tətbiqi istiqamətində gələcək inkişafı ilə xarakterizə olunur .

Tədqiqatın orijinallığı və elmi yeniliyi - qeyri-səlis zaman sıraları ilə modelləşdirmə üsullarının öyrənilməsi, onların imkan və çatışmazlıqlarının təhlili bir sıra həll edilməmiş prob­lemləri aşkar etdi: proqnozun dəqiqliyi və informativliyinin artırılması problemi, qeyri-səlis mo­del­ləşdirmənin səmərəlilik meyarları və nəticələrin qiymətləndirilməsi üsullarının olmaması və s.

Açar sözlər: qeyri-səlis zaman sırası, qeyri-səlis münasibətlər, trendin proqnozlaşdırılması.

http://doi.org/10.59610/bbu3.2025.3.2